کنوانسیون حملونقل کالا، با راه‌آهن (SMGS)
راه‌آهن‌های کشورهای آلبانی، بلغارستان، مجارستان، ویتنام، آلمان، چین، کره، مغولستان، لهستان، رومانی، روسیه، چک و اسلواکی، به‌منظور سامان‌دهی حملونقل بار، در ارتباط مستقیم بین‌المللی، توسط راه‌آهن، با کسب اختیارات تام، از وزارت‌خانه‌های متبوع خویش، موافقت‌نامه‌ای را منعقد نمودند که برای کلیه‌ی عملیات حملونقل بار، بین ایستگاه‌های عضو این موافقت‌نامه، همراه با راه‌بارنامه‌ی SMGS، و در شبکه‌ی خطوط راه‌آهن کشورهای عضو موافقت‌نامه، به مورد اجرا گزارده می‌شود.
راه بارنامه‌ی SMGS
راه‌بارنامه‌ی SMGS، از اوراق زیر تشکیل می‌گردد:
۱ـ اصل راه‌بارنامه (صفحه‌ی شماره‌ی یک)، و برگ اعلامیه‌ی ورود بار (صفحه‌ی شماره‌ی پنج)، که همراه بار، در ایستگاه مقصد، تحویل گیرنده‌ی کالا می‌گردد.
۲ـ برگ اطلاعات بین‌راهی، یا سیاهه (صفحه‌ی شماره‌ی دو)، که همراه محموله، ارسال، و شامل اطلاعات کالا است که براساس درخواست کشورهای مسیر، و گمرکات مربوطه، کپی‌ای از آن، به‌عنوان سابقه، در اختیار آن‌ها، قرار می‌گیرد.
۳ـ نسخه‌ی دوم راه‌بارنامه (صفحه‌ی شماره‌ی سه)، که به فرستنده‌ی کالا، داده می‌شود.
۴ـ برگ تحویل بار (صفحه‌ی شماره‌ی چهار)، که تا ایستگاه مقصد، همراه کالا، ارسال، و پس از دریافت امضای گیرنده‌ی کالا، در ایستگاه مقصد، بایگانی می‌شود.
مسولیت‌های حمل‌کننده (راه‌آهن)
راه‌آهن، در ارتباط با تاخیر در ارسال بار، و جبران خسارت، به‌خاطر مفقودشدن کلی، یا جزئی از بار، کسری وزن، صدمه‌دیده‌گی، فاسدشدن، یا افت کیفیت، یا سایر دلایل، از زمان دریافت بار برای حمل، تا رسیدن آن به ایستگاه مقصد، هم‌چنین، درزمانی‌که بار باید به کشوری که راه‌آهن آن، عضو موافقت‌نامه‌ی حاضر نمی‌باشد، حمل گردد، تا تنظیم مدارک حملونقل بین‌المللی، طبق راه‌بارنامه‌ی مربوط، مسول می‌باشد. هرکدام از موارد نام‌برده، دارای شرایط ویژه‌ای است.
الف) راه‌آهنی که براساس راه‌بارنامه، بار را برای حمل دریافت می‌کند، مسولیت اجرای قرارداد حمل را، درطول کل مسیر، تا تحویل بار در ایستگاه مقصد، به‌عهده دارد.
ب) درصورت صدمه‌دیدن کانتینر، در مسیر حمل، که امکان ادامه‌ی حمل بار در آن میسر نباشد، راه‌آهنی که صدمه‌دیده‌گی را کشف کرده، باید با هزینه و با امکانات خویش، بارها را، در کانتینر مناسب دیگری بارگیری نماید.
پ) حدود مسولیت راه‌آهن، هنگام کسری وزن بار، مشخص شده، که خلاصه‌ی آن، به‌شرح زیر بوده، و در مورد اشاره شده، راه‌آهن، هیچ‌گونه مسولیتی نخواهد داشت:
۱) ۲% از وزن بار مایعات و کالاهای مرطوب، مانند سبزی‌ها، نمک‌ها، میوه‌های تازه، چرم و پوست، گوشت، نفت و مشتقات آن، و غیره
۲) ۵/۱ درصد در وزن بارهای چوب، الوار، مواد معدنی و غیره
۳) ۱% در سوخت معدنی، کک نفتی، سنگ آهن و غیره
۴) نیم درصد از وزن انواع خشکبار
مهلت تحویل بار
راه‌آهن‌ها، برابر مقررات SMGS، موظف هستند تا درسرعت پایین، هر یک شبانه روز (۲۴ ساعت)، واگن حامل بار را، تا ۲۰۰ کیلومتر طی مسافت نمایند، و صاحبان بار، می‌توانند غرامت تاخیر، از راه‌آهن دریافت نمایند، بنابراین بهتر است در اعزام واگن‌های خارجی، به‌خصوص ترانزیت خارجی، دقت کافی انجام دهد.
درصورت تاخیر در تحویل بار، راه‌آهن، جریمه‌ای به گیرنده‌ی بار، باتوجه به کرایه‌ی حمل، در راه‌آهنی که تاخیری را انجام داده است، به‌شرح زیر، پرداخت می‌کند:
- ۶% کرایه، هنگام تاخیر، تا یک دهم مدت کل زمان تحویل
- ۱۲% کرایه، هنگام تاخیر، بیش از یک دهم تا حداکثر دو دهم مدت کل زمان تحویل
- ۱۸% کرایه، هنگام تاخیر، بیش از دو دهم تا حداکثر سه دهم مدت کل زمان تحویل
- ۲۴% کرایه، هنگام تاخیر، بیش از سه دهم تا حداکثر چهار دهم مدت کل زمان تحویل
- ۳۰% کرایه، هنگام تاخیر، بیش از چهار دهم مدت کل زمان تحویل
میزان جریمه، بابت تاخیر، باتوجه به مدت تاخیر، از زمان کل تحویل بار، محاسبه و تعیین می‌گردد.
مفقودی بار
الف) اگر ظرف ۳۰ روز بعد از انقضای تحویل بار، بار به‌دست گیرنده نرسیده باشد، فرستنده، یا گیرنده‌ی کالا، محق هستند تا از راه‌آهن بخواهند که عملیات جست‌وجوی بار را شروع کند. درخواست جست‌وجوی بار را، فرستنده به ایستگاه مبدا، و گیرنده به ایستگاه مقصد، طی یک فرم، به‌انضمام نسخه‌ی دوم راه‌بارنامه، یا اصل راه‌بارنامه، حداکثر سه ماه بعد از انقضای زمان تحویل بار، می‌دهند.
ایستگاه مبدا، یا مقصد، پذیرش درخواست را، با زدن مهر تاریخ‌دار و امضا، بر روی هر دو نسخه‌ی درخواست، تایید می‌کند، و یک نسخه‌ی آن را، به درخواست‌کننده، عودت می‌دهد.
ب) زمانی‌که بار، ظرف ۳۰ روز، بعد از انقضای زمان تحویل بار، به گیرنده تحویل نشود، و ایستگاه مقصد، در ستون شرح بار نسخه‌ی دوم راه‌بارنامه، یا برگ اعلامیه‌ی ورود بار، عبارت «بار نرسیده است» را بنویسد، بدین معنا است که بار، از نظر گیرنده، مفقود شده است.
درصورتی‌که ورود کالا، حداکثر تا ۶ ماه بعد انقضای زمان تحویل برسد، می‌تواند بار را تحویل گرفته، و مبالغی را که به‌عنوان جبران خسارت بار مفقودشده، کرایه‌ی حمل، و سایر هزینه‌های مربوط به حمل بار، دریافت نموده، به راه‌آهن بازگرداند.
پ) اگر طبق مفاد این موافقت‌نامه، راه‌آهنی، موظف به پرداخت غرامت، به فرستنده یا گیرنده، بابت مفقودی کل، یا جزئی از بار گردد، مبلغ غرامت، براساس قیمت آن بار، که در صورت‌حساب فرستنده قید شده است، یا سندی که برمبنای صورت‌حساب تنظیم، و طبق مقررات کشور مدعی، تایید شده، معین می‌شود.
ت) غیر از پرداخت غرامت، کرایه‌ی حمل، هزینه‌های گمرکی، و سایر هزینه‌ها، در ارتباط با حمل بار مفقودشده، به‌طور کامل، یا جزئی از آن، اگر این هزینه‌ها، در قیمت بار منظور نشده باشد، باید پس داده شود.
میزان خسارت کالای آسیب‌دیده
الف) به‌طور کلی، هزینه‌ها و ضررهایی که فرستنده، یا گیرنده‌ی بار، متحمل می‌شوند، چنان‌چه در ارتباط با قرارداد حملونقل نباشد، راه‌آهن، هیچ‌گونه غرامتی پرداخت نمی‌کند.
ب) درصورتی‌که صدمه‌دیده‌گی، افت کیفی، یا آسیب‌دیده‌گی، درطول مسیر حمل، به‌شرطی‌که ناشی از عیب ذاتی کالا، ضعف بسته‌بندی، و موارد نظیر آن، که از حیطه‌ی مسولیت راه‌آهن خارج بوده، نباشد، راه‌آهن، موظف به پرداخت غرامت، به ذی‌نفع، می‌باشد. مبنای پرداخت مبلغ غرامت، صورت‌حساب فرستنده، ارزش کالا در بورس، یا ارزش کالا در کشور مدعی بوده، و درهرحال، نباید از قیمت کل بار، بیش‌تر باشد.
مرور زمان
مهلت اقامه‌ی دعوا، برابر مفاد کنوانسیون SMGS، نه ماه می‌باشد، و مبدا آن، روز برقراری شرایطی است که موجب شکایت گردیده است، به‌جز تاخیر در تحویل بار، که مدت ارایه‌ی آن، دوماه تعیین شده است.
بارهایی که برای حمل، مجاز نمی‌باشند
الف) موادی که حمل آن، حتی در یک کشور، که راه‌آهن آن، عضو موافقت‌نامه است، ممنوع باشد.
ب) موادی که حمل آن، در انحصار وزارت پست حتا یک کشور عضو موافقت‌نامه، باشد.
پ) مواد منفجره، مهمات نظامی و آتش‌زا، گازهای تحت‌فشار، مواد قابل احتراق، و رادیو اکتیو
ت) حمل خرده‌بار کم‌تر از ۱۰ کیلوگرم
ث) بارهایی‌که وزن آن‌ها، بیش از یک‌ونیم تن، و در واگن‌های مسقف، که سقف آن‌ها باز نمی‌شود، و در مسیر، باید تخلیه و بارگیری شوند.
ج) حمل خرده‌بار، در وسایل خطی روباز، با وزن حداقل ۱۰۰ کیلوگرم، که در صندوق قرار دارد، و در مسیر، باید تخلیه و بارگیری شود.
توضیح: چنان‌چه درزمان حمل بار، معلوم شود که بار تحویلی جهت حمل، مجاز نمی‌باشد، حتا اگر نام آن، صحیح نوشته شده باشد، آن بار توقیف، و طبق مقررات داخلی کشوری که بار در آن‌جا توقیف شده است، عمل می‌شود.
دستور ارگان‌های دولتی هر راه‌آهن، می‌تواند به‌طور موقت، از پذیرش بعضی بارها، خودداری، یا پذیرش آن‌ها را، منوط به شرایط خاص بنماید، یا به‌طور موقت، بعضی از بارهای خاص را، برای حمل بپذیرد.
راه‌آهنی که چنین تصمیماتی را به‌مورد اجرا درآورده است، موظف است، مراتب را، طی تلگرامی، در کوتاه‌ترین زمان ممکن، به کلیه‌ی راه‌آهن‌های ذی‌ربط، و عضو موافقت‌نامه‌ی حاضر، اعلام نماید.
بارهای با مجوز
بارهای مشروح زیر را، فقط پس از کسب موافقت قبلی، از راه‌آهن‌های عضو، درطول مسیر حمل، می‌توان حمل نمود:
۱ـ بارهایی که بیش از ۶۰ تن، در یک نگله، وزن دارند.
۲ـ بارهایی که بیش از ۱۸ متر، طول دارند.
۳ـ بارهایی که باعث افزایش گاباری محموله‌های بارگیری‌شده است.
۴ـ بارهایی که برای حملونقل ترانسشیپی، در ترانسپورتر (کمرشکن) قرار می‌گیرند.
۵ـ مواد شیمیایی‌ای که برای حملونقل، در مخازن مخصوص قرار دارند.
۶ـ کلیه‌ی مایعات، در مخازن
فرستنده باید برای کسب شرایط حمل چنین بارهایی، دست‌کم یک ماه قبل از تحویل بار، برای حمل مستقیم، و دو ماه قبل، برای حمل ترانسشیپ، اطلاعات مربوط به نوع بسته‌بندی، وزن هر نگله، هم‌چنین، مشخصات مربوط به ابعاد بارها، و درصورت لزوم، کروکی بارگیری را، به ایستگاه مبدا، اعلام نماید.
صورت‌مجلس تجاری
برابر ماده‌ی ۱۸ مقررات SMGS، هرگونه نواقصی درحین تخلیه‌ی واگن مشاهده گردید، یا نقص پلمپ، در مسیر حمل، ملاحظه شد، می‌باید صورت‌مجلس تجاری، روی فرم مخصوص، تنظیم، و موضوع، درپشت نسخه‌ی پنجم راه‌بارنامه، قید گردد.
صورت‌مجلس بازرگانی، باید توسط مسولین ایستگاه، شرکت حملونقل بین‌المللی، و گمرک، امضا، و نسخه‌های آن، مبادله گردد. در موقعی که، صورت‌مجلس تجاری تنظیم می‌شود، پلمپ‌های برداشته شده، از روی درب واگن، به صورت‌مجلس، الصاق، و جهت بررسی، به اداره‌ی کل بازرگانی و بازاریابی، ارسال خواهد شد.